พฺรหฺมาติ? มาตาปิตโร???? ปุพฺพาจริยาติ? วุจฺจเร
อาหุเนยฺย? จ? ปุตฺตานํ???? ปชาย? อนุกมฺปกา
มารดา บิดา ท่านว่าเป็นพรหม เป็นบุรพาจารย์
เป็นที่นับถือของบุตร และเป็นผู้อนุเคราะห์บุตร
ณ บัดนี้จะได้มาบรรยายขยายความแห่งสุภาษิตที่ได้ยกไปแล้ว
ณ เบื้องต้นพอเป็นแนวทางแห่งการศึกษาและนำไปประพฤติปฏิบัติสืบต่อไป
ดำเนินใจความว่าบิดา มารดา คือ เป็นพรหมของบุตร เพราะท่านมีพรหมวิหารธรรม คือเมตตา กรุณา มุทิตา และอุเบกขา แก่บุตร พระพรหมที่เกิดอยู่ในพรหมโลก มีพรหมวิหารธรรม แก่สัตว์โลกฉันใด มารดาบิดาก็มีพรหมวิหารธรรมแก่บุตรฉันนั้นเหมือนกันเมื่อบุคคลผู้รู้จักกตัญญูรู้คุณของบิดามารดาแล้วย่อมที่จะไม่ทำให้บิดามารดาต้องเสียใจ และย่อมที่จะตอบแทนพระคูณของท่านอย่างแน่นอนมารดาบิดา เป็นผู้ควรได้รับการบูชา คือควรได้รับข้าวน้ำ เป็นต้น ที่บุตรนำไปบูชาท่าน เป็นการตอบแทนคุณท่านด้วย และมารดาบิดานั้นจะเป็นผู้คอยอนุเคราะห์บุตรอยู่เสมอ แม้บุตรจะเจริญเติบโตแล้วก็ตาม เมื่อบุตรมีเรื่องเดือดร้อนอย่างไร ท่านก็จะคอยช่วยเหลืออย่างเต็มที่เสมอ
สมดังสุภาษิตที่ว่า
ณ เบื้องต้นพอเป็นแนวทางแห่งการศึกษาและนำไปประพฤติปฏิบัติสืบต่อไป
ดำเนินใจความว่าบิดา มารดา คือ เป็นพรหมของบุตร เพราะท่านมีพรหมวิหารธรรม คือเมตตา กรุณา มุทิตา และอุเบกขา แก่บุตร พระพรหมที่เกิดอยู่ในพรหมโลก มีพรหมวิหารธรรม แก่สัตว์โลกฉันใด มารดาบิดาก็มีพรหมวิหารธรรมแก่บุตรฉันนั้นเหมือนกันเมื่อบุคคลผู้รู้จักกตัญญูรู้คุณของบิดามารดาแล้วย่อมที่จะไม่ทำให้บิดามารดาต้องเสียใจ และย่อมที่จะตอบแทนพระคูณของท่านอย่างแน่นอนมารดาบิดา เป็นผู้ควรได้รับการบูชา คือควรได้รับข้าวน้ำ เป็นต้น ที่บุตรนำไปบูชาท่าน เป็นการตอบแทนคุณท่านด้วย และมารดาบิดานั้นจะเป็นผู้คอยอนุเคราะห์บุตรอยู่เสมอ แม้บุตรจะเจริญเติบโตแล้วก็ตาม เมื่อบุตรมีเรื่องเดือดร้อนอย่างไร ท่านก็จะคอยช่วยเหลืออย่างเต็มที่เสมอ
สมดังสุภาษิตที่ว่า
ตาย? ปริจริยาย???? มาตาปิตูสุ? ปณฺฑิตา
อิเธว? นํ? ปสํสนฺติ???? เปจฺจ? สคฺเค? ปโมทตีติ
เพราะการบำรุงมารดาบิดานั้น
บัณฑิตทั้งหลายย่อมสรรเสริญบุตรนั้นในโลกนี้ทีเดียว
บุตรนั้นละไปแล้วย่อมบันเทิงในสวรรค์
คือ ในเวลาที่บุตรอยู่ในครรภ์ มารดาบิดาจะเกิดเมตตาจิตคิดว่า เมื่อไหร่หนอเราจะได้เห็นบุตรน้อยปลอดภัย มีอวัยวะน้อยใหญ่ครบบริบูรณ์ เมื่อบุตรน้อยยังเยาว์นอนแบเบาะ มีเลือดไรไต่ตอม หรือนอนกระสับกระส่าย ส่งเสียงร้องจ้า มาดาบิดาได้ยินเสียงบุตรนั้นแล้ว, จะเกิดความกรุณา ในเวลาที่บุตรเจริญเติบโตอยู่ในวัยหนุ่มสาว, มารดาบิดามองดูบุตรด้วยความรื่นเริงใจ มีมุทิตาจิตพลอยยินดีต่อบุตร เมื่อบุตรมีครอบครัว เมื่อนั้น มารดาบิดาจะเกิดความวางใจว่า บัดนี้บุตรของเราสามารถอยู่ได้ตามลำพังแล้ว เวลานั้นมารดาบิดาจะมีอุเบกขาเฉยต่อบุตรตามที่ได้กล่าวมานี้ ก็ชี้ให้เห็นแล้วว่า มารดาบิดามีความสำคัญต่อบุตรเป็นอันมาก ถ้าบุตรไม่รู้จักบำรุงหรือปฏิบัติต่อท่านให้ดีแล้ว ก็จะเกิดโทษแก่ตัวเอง แต่ถ้าบุตรที่ดีมีปัญญารู้จักบำรุงท่านให้ดีแล้ว ก็จะได้บุญกุศลเป็นอันมาก และได้รับประโยชน์ และความสุขทั้งในชาตินี้และชาติหน้าอย่างแน่แท้.
สมดังสุภาษิตที่ยกมาแล้ว ณ เบื้องต้นว่า
สมดังสุภาษิตที่ยกมาแล้ว ณ เบื้องต้นว่า
พฺรหฺมาติ? มาตาปิตโร???? ปุพฺพาจริยาติ? วุจฺจเร
อาหุเนยฺย? จ? ปุตฺตานํ???? ปชาย? อนุกมฺปกา
มารดา บิดา ท่านว่าเป็นพรหม เป็นบุรพาจารย์
เป็นที่นับถือของบุตร และเป็นผู้อนุเคราะห์บุต
สมดังที่ได้บรรยายมาแล้วชนี้แล.
